مرکز عملیات اضطراری (EOC) شهر تهران
مرکز عملیات اضطراری (EOC) به عنوان مرکز هماهنگی، کنترل و هدایت منابع به منظور پاسخ به حادثه عمل میکند. این مرکز، اگرچه با نام های بسیاری (مرکز کنترل عملیات، مرکز هدایت عملیات، مرکز فرماندهی، پست فرماندهی، اتاق جنگ و غیره) در بین متخصصان مطرح شده است، اما در همه آنها مرکز اطلاعات هوشمند برای تصمیم گیرندگان و تیم پاسخ برای جمعآوری اطلاعات بحرانی، هماهنگ کردن فعالیت های پاسخ و مدیریت کارکنان در شرایط اضطراری فراهم گردیده است. مکان امن و مجهز به تکنولوژی های مؤثر که امکان برقراری ارتباط با کارکنان و تیم های پاسخ را فراهم میکند.
براساس قانون مسئولیت مدیریت بحران در سطح شهر تهران به شهردار محترم تهران واگذار شده و ریاست سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران به عنوان جانشین ایشان در زمان قبل، حین و پس از وقوع بحران هدایت تخصصی عملیات مقابله با بحران را مدیریت می نماید. به عبارتی سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران از طریق انجام هماهنگی های لازم بین 86 سازمان فعال در زمینه مقابله با بحران که در قالب 14 کارگروه تخصصی عضو ستاد مدیریت بحران شهر تهران میباشند، فرآیند مقابله با بحران را مدیریت می نماید.
لذا پس از آنکه طرح جامع مدیریت بحران شهر تهران در سال 1384 توسط ستاد عالی مدیریت بحران کشور تصویب گردید، وجود مرکزی برای فراهم نمودن امکان پایش شهر تهران و مدیریت عملیات مقابله با بحران ضروری تشخیص داده شد و نتیجتا احداث "مرکز فرماندهی و ستاد مدیریت بحران شهر تهران" در میان پروژه های 15گانه کلیدی برای توانمندسازی سیستم مدیریت بحران و کاهش خطرپذیری لرزه ای شهر تهران گنجانده شد و مسئولیت احداث آن به سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران واگذار گردید.
مع الوصف، مرکز عملیات اضطراری مدیریت بحران شهر تهران که بانام EOC شهر تهران شناخته میشود در ابتدای سال 1388 به صورت پایلوت، پیاده سازی و تجهیز گردید و سرانجام در نهم دیماه 1388 به ساختمان کنونی منتقل گردید. این مرکز که یکی از پیشرفته ترین مراکز عملیات اضطراری در خاورمیانه و قابل قیاس با مراکز عملیات اضطراری پیشرفته در دنیا می باشد، شيوه‌هاي لازم براي جمع‌آوري، پردازش و انتشار اطلاعات در خصوص كاركنان، تجهيزات و تأسيسات را فراهم نموده و اين اطلاعات را در طرحريزي، سازماندهي، هدايت، هماهنگي، كنترل و نظارت عمليات، به منظور اجراي مأموريت ها، مورد استفاده قرار مي‌دهد. همچنین این مرکز در کنار شورای هماهنگی مدیریت بحران شهر تهران مسئولیت هدایت و کنترل منابع، تامین بسته های اطلاعاتی مورد نیاز، ایجاد هماهنگی فیمابین سازمانها در ستاد و میدان و یکپارچه سازی عملیات اجرایی سازمان های تخصصی عضو شورای هماهنگی مدیریت بحران شهر تهران که در زمان وقوع حوادث و سوانح نیازمند ورود چند سازمان به طور همزمان می باشد را به عهده دارد.
به طور كلي مضمون كاري این مرکز در هفت كاركرد اصلي به شرح زير خلاصه میشود:
· جمع‌آوري، پردازش و تحليل مداوم داده‌هاي محيطي؛
· برقراري و حفظ ارتباط بين اعضاي سيستم فرماندهي؛
· طرحريزي، سازماندهي، هماهنگي و هدايت عمليات؛
· توجيه مأموريت، ارزيابي وضعيت و تصميم‌گيري؛
· مرتبط‌سازي دستورات به مدیران و کارکنان عملیاتی؛
· برنامه‌ريزي عملياتي، سازماندهي تعاملات و هماهنگ‌سازي تلاشها؛
· پشتيباني همه جانبه و دستوردهي مداوم به نيروها جهت نگهداري آنها در سطح مناسب آمادگي عملیاتی؛
· اصلاح امور سازماني با هدف تأمين نياز مأموريت‌هاي عملیاتی؛
هم اکنون این مركز با سه دايره الف: پایش و تحلیل ب: هماهنگی و فرماندهی عملیات و ج: هشدار و اطلاع رسانی وبه منظور تسهيل در ابلاغ ودريافت بازخوردماموريت ها وتبادل اطلاعات فيمابين ستادهای مناطق وسازمان‌هاي عضو، فعال میباشد.
وظایف و ماموریت های دوایر این مرکز به شرح ذیل میباشد:
دایره پایش و تحلیل:
یکی از فعالیتهای اصلی EOC، پایش شهر تهران، کسب و تحلیل اطلاعات کسب شده از منابع و سامانه های پایشی مخاطرات این شهر میباشد. جمع آوری اطلاعات از منابع گوناگون، تجزیه و تحلیل و تأیید اطلاعات و آماده سازی و بهروزرسانی اطلاعات داخلی EOC از اهم وظایف این دایره است. این بخش نقش مهمی در نظارت بر جلسات و در تهیه برنامه عملیاتی EOC دارد و مستندات داخلی EOC را جمعآوری و پردازش کرده و درصورت لزوم اطلاعات موردنیاز بهمنظور برنامهریزی عملیاتی را تهیه خواهدکرد.
در شرایط اضطرار بهعلت کثرت و تنوع اخبار مرتبط با حادثه و همچنین تفسیر و تحلیلهای متفاوت از آن، دریافت و بررسی همزمان اعتبار اخبار اهمیت بسزایی دارد. همچنین بهدلیل حجم بالای داده و اخبار مرتبط با حادثه، جمعآوری و یکپارچگی داده به تنهایی ارزشی را تولید نمیکند، بنابراین وجود یک بخش بهمنظور تجزیه و تحلیل داده و با هدف تولید ارزش اهمیتی حیاتی خواهد داشت. لذا این دایره با پایش دائمی سامانهها، رسانهها، خبرگزاریها و همچنین ارزیابها و منابع اطلاعاتی صحنه حادثه، اخبار مرتبط با شرایط اضطرار را استخراج و اعتبارسنجی نموده و آن را در اختیار سایر بخشهای EOC قرار میدهد. این عملکرد در هر شرایطی در EOC فعال میباشد، لذا کارکنان این بخش در 24 ساعت روز و در هفت روز هفته مشغول پایش و رصد مخاطرات محتمل شهر تهران بوده تا در شرایط لزوم واکنش مناسب به یک حادثه انجام گیرد.
دایره هشدار و اطلاعرسانی:
دایره هشدار و اطلاعرسانی بهعنوان پل اصلی ارتباطی بین EOC، رسانهها و مردم خدمت میکند. این دایره اطلاعاتی را که برای نمایندگان رسانهها و کنفرانسهای مطبوعاتی منتشرمیشود را آماده خواهد نمود. منبع اولیه اطلاعات این دایره، دایره پایش و تحلیل میباشد. لذا بهمحض آنکه حادثهای شهر تهران را تهدید نماید، این دایره متناسب با سطح حادثه هشدارهای لازم را به مدیران و کارشناسان بحران و درصورت نیاز به مردم ارسال مینماید تا آمادگیهای لازم برای مقابله با حادثه در سطح دستگاههای ذیمدخل در مدیریت بحران و مردم ایجاد گردد. همچنین یکی دیگر از وظایف مهم این مرکز کنترل شایعات در هنگام شرایط اضطراری میباشد، فعالیتی که برای پاسخ سریع به شایعات ایجادشده و با اطلاعات صحیح و بهموقع به هر شایعهای که در نتیجه شرایط اضطراری مطرح میشود، پاسخ میدهد. تدوین سیاستهای اطلاعرسانی سازمان در هنگام شرایط اضطراری، ایجاد مرکز اطلاعات اشتراکی (Joint InformationCenter)، همکاری با رسانههای جمعی (رسانههای کاغذی یا چاپی و رسانههای صوتی و تصویری) جهت انعکاس مناسب عملکردها و فعالیتهایی که در راستای کنترل بحران صورت میگیرد و مدیریت پایگاههای اطلاعرسانی از جمله فعالیت های این دایره میباشد. همچنین دایره اطلاعرسانی میبایست راهنماییهای لازم را درخصوص انتشار اطلاعات مرتبط با شرایط اضطراری دراختیار سایر ادارات/سازمانها قرار دهد.
دایره هماهنگی فرماندهی
شامل مسئولیتهایی است که برای استفاده موثر از منابع موجود بهمنظور طرحریزی، بهکارگیری، سازماندهی، هدایت، هماهنگی و کنترل منابع در اجرای ماموریت مدیریت بحران مورد بهرهبرداری قرار میگیرد. چرا که بخشی اعظم تجهیزات و منابع مورد استفاده در مدیریت شرایط اضطراری دراختیار سازمانهای دیگر بوده که درصورت عدم توجه به مقوله هماهنگی واحد، تلاشها جهت ایجاد تعامل و هماهنگی و ارتقاء آن به سطح مناسبی که منتج به کسب موفقیت در مدیریت شرایط اضطراری گردد، نتیجه نخواهد داد. لذا هدف از راه‌اندازی این دایره ایجاد هماهنگی بیشتر بین دستگاههای ذیمدخل در مدیریت بحران شهر تهران در مواقع لزوم با هدایت سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران میباشد، لذا در صورت وقوع حادثه و لزوم انجام هماهنگی کارکنان این بخش در 24 ساعت روز و در هفت روز هفته در این مرکز حاضر و نسبت به اجرای دستورات هماهنگی و پیگیری اقدامات سازمان های تخصصی و مناطق 22 گانه به منظور هدایت هرچه بهتر عملیات و بازگشت به وضعیت عادی اقدام می نمایند.
به طور کلی این واحد با استفاده از ارتباطات فی مابین با مسئولین سازمان های تخصصی، مراکز عملیات اضطراری مربوطه و ستادهای مناطق 22 گانه و بر اساس ابزارهای ارتباطی چندگانه موجود نسبتبه اطلاع رسانی حادثه، هدایت و کنترل عملیات بر اساس دستورات ابلاغی اقدام می نماید.
شرح وظایف عمومی مرکز
·تدوین طرح ها و دستورالعملهای مورد نیاز بهمنظور پشتیبانی و کمک به توسعه موزون سیستم
· ارائه برنامه و بودجه و همکاری در تدوین برنامه سالیانه مورد نیاز برای طرحها و برنامه های اجرایی مرکز با همکاری معاونت برنامهریزی سازمان مدیریت بحران
· نیاز سنجی و برنامهریزی نیازهای آموزشی و پیگیری اجرای دورهها و کارگاههای آموزشی بهمنظور ارتقای دانش و مهارت کارشناسان مرکز
· مشارکت در تهیه برنامههای توسعه پایدار شهر تهران براساس ملاحظات مدیریت بحران
· ارائه، اجرا و نظارت بر اجرای طرحهای اجرائی بهمنظور توسعه موزون مرکز
· پیشنهاد و پیگیری انجام مانور بهمنظور ارزیابی سامانهها، تجهیزات و آمادگی نیروی انسانی و رفع نواقص احتمالی
·ایجاد زیرساخت و هماهنگیهای لازم بهمنظور کنترل و تسهیل فرماندهی در صحنه حادثه
· مستندسازی کلیه اقدامات صورت گرفته
شرح وظایف تخصصی مرکز
دایره پایش و تحلیل
· پایش شبانه روزی و دائم شهر تهران با کمک سامانههای موجود و منابع مختلف در مرکز
· جمع آوری و جمع بندی آمار و اطلاعات حوادث و تحلیل و اطلاع رسانی و ارائه گزارش به ذینفعان در صورت لزوم
· همکار در شناسائی و پیادهسازی سیستمهای نوین متناسب با نیاز مرکز و در راستای بهبود و مستمر عملکرد
· پایش و ارزیابی توانمندی سامانههای موجود و ارائه راهکارهای مناسب بهمنظور ارتقاء سیستمهای موجود
· فعالسازی EOC شهر تهران بسته به سطح حادثه با دستور رئیس مرکز و یا مقام مافوق آن و استمرار فعالیت آن در صورت لزوم
· راه اندازی و آماده بکار نگاه داشتن و پشتیبانی کلیه سامانههای نرمافزاری، سخت افزاری و بسترهای ارتباطی موجود در مرکز
· برنامه ریزی و هماهنگی بهمنظور در اختیار گرفتن کلیه امکانات و ظرفیتهای سازمان در شرایط اضطرار
دایره هشدار و اطلاعرسانی
· تدوین سیاستهای اطلاعرسانی سازمان در هنگام شرایط اضطراری
· ایجاد مرکز اطلاعات مشترک به منظور هدایت و نظارت بر عملکرد خبرنگاران در حوزههای خبری، پیشگیری از کارهای موازی و دستیابی به منابع خبری موثق
· تهیه، تنظیم و صدور اطلاعیه، بیانیه، جوابیه و مواضع رسمی سازمان در خصوص شرایط اضطراری
· تولید اخبار، اطمینان از صحت آن و پیشگیری از تعارضات و تناقضات خبری و جلب نظر عمومی مبنی بر صحت و درستی اطلاعات
· بررسی و شناسایی ساختارهای اجتماعی و تهیه سیگنالهای خبری متناسب با هر ساختار بهمنظور جلوگیری از درک نادرست خبر و محتوای آن توسط دریافت کننده
· کمک به فرآیند اطلاع رسانی و جهتدهی درست به افکار عمومی از طریق انتشار بهموقع اخبار
· بررسی آثار روانی پیام و تحلیل بازخورد آن در جامعه بهمنظور جلوگیری از آشفتگیهای اجتماعی ناشی از ادراک متفاوت جامعه
· جلوگیری از شایعات از طریق انتشار اطلاعات صحیح، درست و بهموقع
· هماهنگی جهت بازدیدهای انجام شده از سوی ارگانها و سازمانهای مختلف
· تهیه و انتشار بولتنهای هشدار و اطلاعرسانی بهمنظور آگاهسازی
دایره هماهنگی فرماندهی
· ابلاغ دستورات فرماندهی به واحدهای تابعه، سازمان های تخصصی و ستادهای مدیریت بحران مناطق 22 گانه و اعمال کنترل، نظارت و پیگیری های لازم درخصوص نحوه اجرای دستورات و تدابیر ابلاغی و پیگیری آنها
· فراخوانی نمایندگان، دبیران یا رؤسای سازمانهای تخصصی متناسب با سطح حادثه جهت حضور در EOC یا جلسات ستاد مدیرت بحران در شرایط اضطرار
· پیگیری ایجاد تمهیدات و تسهیلات ارتباطی با سازمانهای ذیمدخل جهت همکاری و تعامل در زمان وقوع بلایای طبیعی، بحران و ایام خاص
· ایجاد هماهنگیهای برون سازمانی در مدیریت بحران بهمنظور پیشبرد و همافزایی عملکرد سازمانهای ذیمدخل
· برنامه ریزی و انجام هماهنگی و تعامل با مراکز عملیات اضطراری سایر سازمانهای مسئول در حوزه مدیریت بحران به منظور تبادل سریع اطلاعات و اخبار مورد نیاز در موقع لزوم
· تهیه بانک جامع اطلاعات مرکز (تجهیزات، ماشین آلات، نیروی انسانی، اطلاعات تماس و... )
· پیگیری ایجاد ساختار سامانههای مدیریت و فرماندهی حادثه، مرکز عملیات اضطراری و ... در سازمانهای تخصصی و مناطق 22گانه
· دریافت و بررسی نیازمندی های تجهیزاتی صحنه حوادث جهت تأمین از طریق سایر سازمانهای تخصصی و ارائه به مرجع خواهان
· انجام هماهنگی های لازم جهت استقرار واحد مربوطه در صحنه حادثه بمنظور هماهنگی و ورود مسئولین مربوطه، نیروهای امدادی و ... به محل