مرکز عملیات اضطراری (EOC) شهر تهران
مرکز عملیات اضطراری (EOC) به عنوان مرکز هماهنگی، کنترل و هدایت منابع به منظور پاسخ به حادثه عمل میکند. این مرکز، اگرچه با نام های بسیاری (مرکز کنترل عملیات، مرکز هدایت عملیات، مرکز فرماندهی، پست فرماندهی، اتاق جنگ و غیره) در بین متخصصان مطرح شده است، اما در همه آنها مرکز اطلاعات هوشمند برای تصمیم گیرندگان و تیم پاسخ برای جمعآوری اطلاعات بحرانی، هماهنگ کردن فعالیت های پاسخ و مدیریت کارکنان در شرایط اضطراری فراهم گردیده است. مکان امن و مجهز به تکنولوژی های مؤثر که امکان برقراری ارتباط با کارکنان و تیم های پاسخ را فراهم میکند.
براساس قانون مسئولیت مدیریت بحران در سطح شهر تهران به شهردار محترم تهران واگذار شده و ریاست سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران به عنوان جانشین ایشان در زمان قبل، حین و پس از وقوع بحران هدایت تخصصی عملیات مقابله با بحران را مدیریت می نماید. به عبارتی سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران از طریق انجام هماهنگی های لازم بین 86 سازمان فعال در زمینه مقابله با بحران که در قالب 14 کارگروه تخصصی عضو ستاد مدیریت بحران شهر تهران میباشند، فرآیند مقابله با بحران را مدیریت می نماید.
لذا پس از آنکه طرح جامع مدیریت بحران شهر تهران در سال 1384 توسط ستاد عالی مدیریت بحران کشور تصویب گردید، وجود مرکزی برای فراهم نمودن امکان پایش شهر تهران و مدیریت عملیات مقابله با بحران ضروری تشخیص داده شد و نتیجتا احداث "مرکز فرماندهی و ستاد مدیریت بحران شهر تهران" در میان پروژه های 15گانه کلیدی برای توانمندسازی سیستم مدیریت بحران و کاهش خطرپذیری لرزه ای شهر تهران گنجانده شد و مسئولیت احداث آن به سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران واگذار گردید.
مع الوصف، مرکز عملیات اضطراری مدیریت بحران شهر تهران که بانام EOC شهر تهران شناخته میشود در ابتدای سال 1388 به صورت پایلوت، پیاده سازی و تجهیز گردید و سرانجام در نهم دیماه 1388 به ساختمان کنونی منتقل گردید. این مرکز که یکی از پیشرفته ترین مراکز عملیات اضطراری در خاورمیانه و قابل قیاس با مراکز عملیات اضطراری پیشرفته در دنیا می باشد، شيوه‌هاي لازم براي جمع‌آوري، پردازش و انتشار اطلاعات در خصوص كاركنان، تجهيزات و تأسيسات را فراهم نموده و اين اطلاعات را در طرحريزي، سازماندهي، هدايت، هماهنگي، كنترل و نظارت عمليات، به منظور اجراي مأموريت ها، مورد استفاده قرار مي‌دهد. همچنین این مرکز در کنار شورای هماهنگی مدیریت بحران شهر تهران مسئولیت هدایت و کنترل منابع، تامین بسته های اطلاعاتی مورد نیاز، ایجاد هماهنگی فیمابین سازمانها در ستاد و میدان و یکپارچه سازی عملیات اجرایی سازمان های تخصصی عضو شورای هماهنگی مدیریت بحران شهر تهران که در زمان وقوع حوادث و سوانح نیازمند ورود چند سازمان به طور همزمان می باشد را به عهده دارد.
به طور كلي مضمون كاري این مرکز در هفت كاركرد اصلي به شرح زير خلاصه میشود:
- جمع‌آوري، پردازش و تحليل مداوم داده‌هاي محيطي؛
- برقراري و حفظ ارتباط بين اعضاي سيستم فرماندهي؛
- طرحريزي، سازماندهي، هماهنگي و هدايت عمليات؛
- توجيه مأموريت، ارزيابي وضعيت و تصميم‌گيري؛
- مرتبط‌سازي دستورات به مدیران و کارکنان عملیاتی؛
- برنامه‌ريزي عملياتي، سازماندهي تعاملات و هماهنگ‌سازي تلاشها؛
- پشتيباني همه جانبه و دستوردهي مداوم به نيروها جهت نگهداري آنها در سطح مناسب آمادگي عملیاتی؛
- اصلاح امور سازماني با هدف تأمين نياز مأموريت‌هاي عملیاتی؛
هم اکنون این مركز با سه دايره الف: پایش و تحلیل ب: هماهنگی و فرماندهی عملیات و ج: هشدار و اطلاع رسانی وبه منظور تسهيل در ابلاغ ودريافت بازخوردماموريت ها وتبادل اطلاعات فيمابين ستادهای مناطق وسازمان‌هاي عضو، فعال میباشد.
وظایف و ماموریت های دوایر این مرکز به شرح ذیل میباشد:
دایره پایش و تحلیل:
یکی از فعالیتهای اصلی EOC، پایش شهر تهران، کسب و تحلیل اطلاعات کسب شده از منابع و سامانه های پایشی مخاطرات این شهر میباشد. جمع آوری اطلاعات از منابع گوناگون، تجزیه و تحلیل و تأیید اطلاعات و آماده سازی و بهروزرسانی اطلاعات داخلی EOC از اهم وظایف این دایره است. این بخش نقش مهمی در نظارت بر جلسات و در تهیه برنامه عملیاتی EOC دارد و مستندات داخلی EOC را جمعآوری و پردازش کرده و درصورت لزوم اطلاعات موردنیاز بهمنظور برنامهریزی عملیاتی را تهیه خواهدکرد.
در شرایط اضطرار بهعلت کثرت و تنوع اخبار مرتبط با حادثه و همچنین تفسیر و تحلیلهای متفاوت از آن، دریافت و بررسی همزمان اعتبار اخبار اهمیت بسزایی دارد. همچنین بهدلیل حجم بالای داده و اخبار مرتبط با حادثه، جمعآوری و یکپارچگی داده به تنهایی ارزشی را تولید نمیکند، بنابراین وجود یک بخش بهمنظور تجزیه و تحلیل داده و با هدف تولید ارزش اهمیتی حیاتی خواهد داشت. لذا این دایره با پایش دائمی سامانهها، رسانهها، خبرگزاریها و همچنین ارزیابها و منابع اطلاعاتی صحنه حادثه، اخبار مرتبط با شرایط اضطرار را استخراج و اعتبارسنجی نموده و آن را در اختیار سایر بخشهای EOC قرار میدهد. این عملکرد در هر شرایطی در EOC فعال میباشد، لذا کارکنان این بخش در 24 ساعت روز و در هفت روز هفته مشغول پایش و رصد مخاطرات محتمل شهر تهران بوده تا در شرایط لزوم واکنش مناسب به یک حادثه انجام گیرد.
دایره هشدار و اطلاعرسانی:
دایره هشدار و اطلاعرسانی بهعنوان پل اصلی ارتباطی بین EOC، رسانهها و مردم خدمت میکند. این دایره اطلاعاتی را که برای نمایندگان رسانهها و کنفرانسهای مطبوعاتی منتشرمیشود را آماده خواهد نمود. منبع اولیه اطلاعات این دایره، دایره پایش و تحلیل میباشد. لذا بهمحض آنکه حادثهای شهر تهران را تهدید نماید، این دایره متناسب با سطح حادثه هشدارهای لازم را به مدیران و کارشناسان بحران و درصورت نیاز به مردم ارسال مینماید تا آمادگیهای لازم برای مقابله با حادثه در سطح دستگاههای ذیمدخل در مدیریت بحران و مردم ایجاد گردد. همچنین یکی دیگر از وظایف مهم این مرکز کنترل شایعات در هنگام شرایط اضطراری میباشد، فعالیتی که برای پاسخ سریع به شایعات ایجادشده و با اطلاعات صحیح و بهموقع به هر شایعهای که در نتیجه شرایط اضطراری مطرح میشود، پاسخ میدهد. تدوین سیاستهای اطلاعرسانی سازمان در هنگام شرایط اضطراری، ایجاد مرکز اطلاعات اشتراکی (Joint InformationCenter)، همکاری با رسانههای جمعی (رسانههای کاغذی یا چاپی و رسانههای صوتی و تصویری) جهت انعکاس مناسب عملکردها و فعالیتهایی که در راستای کنترل بحران صورت میگیرد و مدیریت پایگاههای اطلاعرسانی از جمله فعالیت های این دایره میباشد. همچنین دایره اطلاعرسانی میبایست راهنماییهای لازم را درخصوص انتشار اطلاعات مرتبط با شرایط اضطراری دراختیار سایر ادارات/سازمانها قرار دهد.
دایره هماهنگی فرماندهی
شامل مسئولیتهایی است که برای استفاده موثر از منابع موجود بهمنظور طرحریزی، بهکارگیری، سازماندهی، هدایت، هماهنگی و کنترل منابع در اجرای ماموریت مدیریت بحران مورد بهرهبرداری قرار میگیرد. چرا که بخشی اعظم تجهیزات و منابع مورد استفاده در مدیریت شرایط اضطراری دراختیار سازمانهای دیگر بوده که درصورت عدم توجه به مقوله هماهنگی واحد، تلاشها جهت ایجاد تعامل و هماهنگی و ارتقاء آن به سطح مناسبی که منتج به کسب موفقیت در مدیریت شرایط اضطراری گردد، نتیجه نخواهد داد. لذا هدف از راه‌اندازی این دایره ایجاد هماهنگی بیشتر بین دستگاههای ذیمدخل در مدیریت بحران شهر تهران در مواقع لزوم با هدایت سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران میباشد، لذا در صورت وقوع حادثه و لزوم انجام هماهنگی کارکنان این بخش در 24 ساعت روز و در هفت روز هفته در این مرکز حاضر و نسبت به اجرای دستورات هماهنگی و پیگیری اقدامات سازمان های تخصصی و مناطق 22 گانه به منظور هدایت هرچه بهتر عملیات و بازگشت به وضعیت عادی اقدام می نمایند.
به طور کلی این واحد با استفاده از ارتباطات فی مابین با مسئولین سازمان های تخصصی، مراکز عملیات اضطراری مربوطه و ستادهای مناطق 22 گانه و بر اساس ابزارهای ارتباطی چندگانه موجود نسبتبه اطلاع رسانی حادثه، هدایت و کنترل عملیات بر اساس دستورات ابلاغی اقدام می نماید.