• قانون تشکیل سازمان مدیریت بحران کشور
• آئین نامه اجرایی قانون تشکیل ستاد مدیریت بحران کشور
• مجوز تقویت و عملیاتی نمودن سیسیتم مدیریت بحران شهر تهران
• آيين نامه داخلی نحوه اداره ستاد مدیریت بحران کلانشهر تهران
• حکم جانشینی  دکتر زاکانی
• قانون-مديريت-بحران-كشور

تاریخچه مدیریت بحران در ایران

در روز 28 مهرماه سال 1378 در ششمین اجلاس کمیته ملی کاهش اثرات بلایای طبیعی، به عنوان عالی‌ترین نهاد تصمیم‌ساز در این حوزه، مقرر شد که شهرداری تهران با مساعدت معاونت هماهنگی امور عمرانی وزارت کشور و همچنین با بهر‌ه‌گیری از همکاری وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و نهادهای ذی‌ربط، طرح جامع مدیریت بحران شهر تهران بزرگ را تهیه و برای تصویب به کمیته ملی کاهش اثرات بلایای طبیعی ارایه نماید.

همچنین این پیشنهاد در هیأت دولت نیز مطرح شد و با تأیید اهمیت و ضرورت آن، در روز 15 آذرماه سال 1378 طی بخشنامه‌ای از سوی معاون اول رئیس جمهور به شهرداری تهران ابلاغ شد و معاونت فنی و عمرانی شهرداری تهران مأمور تهیه و تدوین این طرح گردید.

مرحله بعد، تشکیل شورایی جهت تهیه طرح جامع مدیریت بحران شهر تهران بود که اعضای آن را جمعی از متخصصان و صاحب نظران این حوزه تشکیل می‌دادند. این شورا در گام نخست، برنامه راهبردی تهیه طرح را تدوین کرد و سپس دبیرخانه طرح جامع مدیریت بحران شهر تهران شکل گرفت. دبیرخانه با هماهنگی کمیته ملی کاهش اثرات بلایای طبیعی و ستاد حوادث غیر‌مترقبه وزارت‌کشور و همکاری ده‌ها وزارتخانه و سازمان و ایجاد 22 کمیته تخصصی به تدوین طرح جامع مدیریت بحران شهر تهران پرداخت. در نهایت طرح در پایان سال 1379 آماده و روز هشتم خرداد ماه سال 1380 در هشتمین اجلاس کمیته ملی کاهش اثرات بلایای طبیعی بررسی و تصویب شد.

در این نشست وزرای کشور و وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، معاون هماهنگی امور عمرانی، شهردار تهران و دیگر اعضای کمیته ملی کاهش اثرات بلایای طبیعی حضور داشتند.

بر اساس بند 1 مصوبه طرح جامع مدیریت بحران شهر تهران، شهرداری تهران ملزم به تشکیل ستاد مدیریت بحران شهر تهران با هدف هماهنگی امور مربوط به مراحل مدیریت بحران (پیشگیری، آمادگی،‌ مقابله و بازسازی) شد و تمامی دستگاه‌های اجرایی و سازمان‌های مستقر در شهر تهران موظف شدند با این ستاد همکاری نمایند. به این ترتیب ساختار دبیرخانه طرح، به ستاد و مرکز مدیریت بحران شهر تهران گسترش یافت.

در پنجم خردادماه سال 1380 برای اولين بار وزير كشور وقت طی حكمی شهردار وقت تهران را به سمت رئيس ستاد مديريت بحران شهر تهران منصوب كرد. همزمان با اقدامات صورت پذيرفته در تهران " طرح جامع امداد و نجات کشور" با پیشنهاد مشترک وزارت کشور ، جمعیت هلال احمر و ستاد کل نیروهای مسلح تقدیم دولت و پس از تصویب ، در ابتدای همان سال به دستگاه های اجرائی ابلاغ گردید .

در این طرح متولی امر مدیریت بحران در کشور (به جزء تهران) کماکان وزارت کشور تعیین گردید. بر همین اساس کارگروه‌های تخصصی نیزمتناسب با نیازهای چرخه مدیریت بحران ( شامل آمادگی ، مقابله ، پیشگیری ، بازسازی و بازتوانی) پیش بینی شده و وظایف هر یک از دستگاه های اجرائی به صورت تخصصی در امر مدیریت بحران نیز مشخص گردید. در سال 1382 ساختار مركز پيشگيری و مديريت بحران در شهرداری تهران تثبيت شد.

در خردادماه سال 1383 مركز پيشگيری و مديريت بحران شهر تهران با اساسنامه‌ای مشتمل بر 24 ماده و 18 تبصره (مصوب يكصد و شصت و يكمين جلسه از دومين دوره شورای اسلامی شهر تهران مورخ 28/4/1384) به  سازمان پيشگيری و مديريت بحران شهر تهران ارتقاء يافت.

از سال 1383 بعنوان بازوي اجرايي ستاد فعاليت خود را در پيش گرفته و چشم انداز سازمان رساندن تهران به كلان شهري امن و مقاوم در برابر انواع آسيب‌ها، مخاطرات و سوانح با شهرونداني آماده و مشاركت‌جو در عرصه مديريت جامع بحران تعريف شده است.

 اين سازمان در شرايط عادي مسئوليت هماهنگي بين كليه واحدهاي مسئول و ارزيابي توان واحدهاي مورد اشاره را به عهده داشته و تعداد 86 نهاد ، سازمان و اداره شامل جمعيت هلال احمر- اورژانس - ناجا -آتش نشانس –دادگستري – وزارت بهداشت ،درمان و آموزش پزشكي- ادارات آب- برق - گاز – مخابرات و ..در قالب بيست كميته تخصصي عضو ستاد مي باشندكه هر يك مسئوليت بخشي از چرخه بحران را به عهده دارند بر همين اساس مسئوليت ستادهاي مديريت بحران 22 منطقه و 124 ناحيه به شهرداران و مسئوليت مديريت بر بحران 374 محله به مديران محله واگذار شده است.

در سال 1386 با توجه به تجربیات حوادث سال های گذشته  و با در نظر گرفتن  محاسن و معایب طرح ها ، نیازها و تقاضاها لایحه ی تشکیل سازمان مدیریت بحران کشور، به پیشنهاد وزارت کشور( که با مشورت سایر دستگاه های اجرائی تدوین شده بود )، تقدیم دولت شد و بلافاصله این لایحه به تصویب دولت رسید و به عنوان اولین قانون جامع در خصوص مدیریت بحران بعداز پیروزی انقلاب اسلامی در زمستان سال 1386 نیزبه تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده و در بهار سال 1387 اين قانون  به وزارت کشور ابلاغ تا به مدت 5 سال به صورت آزمایشی اجرا گردد.

در سال 1392 برابر ابلاغ وزیر محترم کشور و قائم مقام شورای عالی مدیریت بحران کشور، مقرر گردید برابر ماده 15 آیین نامه اجرایی قانون مدیریت بحران کشور، شورای هماهنگی مدیریت بحران شهر تهران و کارگروه‌های تخصصی ذیربط تشکیل گردد.

لذا بدین منظو برخی کمیته های تخصصی با فعالیت مشترک ادغام برخی کمیته ها حذف گردیدند و در نهایت 14 کارگروه تخصصی متناسب با عناوین کارگروه‌های کشوری برشمرده در آیین نامه اجرایی قانون تدوین و در قالب اصلاحیه به شورای اسلامی شهر تهران ارسال گردید؛ لذا اصلاحیه مجوز تقویت و عملیاتی نمودن سیستم مدیریت بحران شهر تهران در تاریخ 1392/05/15 به تصویب شورای اسلامی شهر تهران رسید. برابر این اصلاحیه با توجه به برخی ملاحضات مربوط به شهر تهران از قبیل موقعیت جغرافیایی شهر تهران و نوع حوادث تحدید کننده شهر تهران برخی کارگروه‌های تخصصی کشوری که فعالیت آنها در شهر تهران موضوعیت نداشته است (مانند کارگروه خشکسالی) حذف و برخی کارگروه های تخصصی تشکیل گردیدند(مانند امور حقوق و قضایی). مسئول آن در دیماه 1392 از سوی شهردار محترم تهران و ریاست شورای هماهنگی مدیریت بحران برابر آیین نامه اجرایی قانون مدیریت بحران کشور، لیست کارگروه های 14 گانه شهر تهران و سازمان‌های شهر تهران به وزیر محترم کشور و قائم مقام شورای عالی ارسال گردید.

پس از تصویب قانون مدیریت بحران کشور در تاریخ 1398/06/03 به استناد تبصره 1 بند پ ماده 10 قانون مذکور، در کلانشهر تهران علا.وه بر فرماندار، استاندار و شهردار به ترکیب ستاد اضافه می شوند و ریاست ستاد به وزیر کشور واگذار گردید. در این شرایط عملاً فعالیت‌های کارگروه‌های تخصصی متوقف می‌گردد؛ بر این اساس و با توجه به چالش‌های به وجود آمده و با عنايت به اهميت كلانشهر تهران به عنوان پايتخت جمهوري اسلامي ايران و با امعان نظر به ظرفيت‌ها، قابليت‌ها و تجارب ارزنده شهرداري در خصوص مديريت ستاد مديريت بحران كلانشهر تهران به منظور رفع خلاء قانونی طی حکمی به شماره 147455 مورخ 1400/09/13 از سوی وزیر کشور مجدداً شهردار تهران بعنوان جانشین رئیس ستاد مدیریت بحران کشور اعلام گردید.

به منظور افزایش میزان آمادگی کارگروه ها و هدایت اصولی آن ها نسبت به تدوین «آئین نامه داخلی ستاد مدیریت بحران کلانشهر تهران» (مصوب جلسه مورخ 1400/12/24 ستاد) اقدام گردید که طی آن تغییرات در برخی از کارگروه‌های صورت گرفت و  نهایتاً تعداد کارگروه های به 15 کارگروه ارتقاء پیدا نمود.

سطح بندی حادثه و حدود اختیارات ستاد مدیریت بحران کلانشهر تهران

با توجه به شرایط ویژه و اهمیت شهر تهران به عنوان پایتخت جمهوری اسلامی ایران و وجود مراکز حساس ملی در آن، حوادث شهر تهران به دو سطح محلی و ملی تقسیم می گردد و تشخیص حادثه محلی در شهر تهران بر اساس شاخص های ارائه شده در دستورالعمل نحوه تعیین سطوح و شیوه اعلام بحران ها به شماره 170018 مورخه 24/12/1395 وزارت کشور مطابق جدول ذیل  تعیین گردیده است؛ چنانچه بر اساس اطلاعات دریافتی مقادیر سه شاخص از پنج شاخص جدول ذیل بیش از ارقام حد آستانه باشد سطح حادثه ملی خواهد بود:

جدول 3تعیین سطوح مدیریت بحران در شهر تهران

• • ردیف
  • عنوان شاخص
  • حد آستانه
• • 1
  • تلفات جانی
  • 300نفر
• • 2
  • تعداد مجروحین نیازمند بستری
  • 1000نفر
• • 3
  • تعداد واحدهای مسکونی تخریبی غیرقابل سکونت
  • 5000نفر
• • 4
  • اختلال در ارائه خدمات زیرساخت ها و شریان های حیاتی
  • 5درصد
• • 5
  • جمعیت تحت تاثیر
  • 150,000 نفر

وظایف و اختیارات ستاد

• أ. تصویب ارزیابی خطر کلانشهر تهران (مبتنی بر تحلیل مخاطرات، آسیب پذیری ها و ظرفیت های این کلانشهر)؛
•  ب. سیاستگذاری، تصمیم گیری، برنامه ریزی کلان ، مدیریت و هدایت راهبردی شرایط اضطراری؛
•  ج. تسهیل انسجام، هماهنگی و هم افزایی دستگاههای مشمول مواد 2 و 10 قانون؛
•  د.اولویت بندی اقدامات دستگاههای درگیر در پاسخ به شرایط اضطراری؛
•  ه. تبادل اطلاعات دستگاهها و تأمین اطلاعات مورد نیاز برای عملیات پاسخ؛
•  و. تسهیل در تأمین منابع مورد نیاز برای پاسخ به شرایط اضطراری؛
•  ز. پاسخگویی به دستگاههای مسئول و سطوح بالاتر؛
• ح. تصویب برنامه های سه گانه «کاهش خطر حوادث و سوانح»، «آمادگی  و پاسخ» و «بازسازی و بازتوانی » کلانشهر تهران؛
• ط. تأیید و تصویب مقررات ، ضوابط ، استانداردها و دستورالعمل های اجرایی مرتبط با مدیریت بحران کلانشهر تهران؛
• ی. پیشنهاد شروع و پایان شرایط اضطراری در کلانشهر تهران به وزیر کشور؛

اعضای ستاد

• به منظور انسجام ، هماهنگی و هم افزایی فعالیت های دستگاه ها و نهادهای مشمول قانون، ستاد به ریاست وزیر کشور و به جانشینی شهردار تهران و با عضویت اشخاص به شرح زیر تشکیل می شود:.

1- استاندار تهران؛

2- فرماندار تهران؛

3- رئیس شورای اسلامی شهر تهران؛

4- رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران

5- رؤسای کارگروه های تخصصی ستاد؛

6- نماینده ستاد کل نیروهای مسلح؛

7- رئیس سازمان اطلاعات استان تهران؛

8ـ نماینده سپاه محمد رسول الله (ص) استان تهران؛

9- رئیس سازمان برنامه و بودجه استان تهران؛

10ـ مدیر کل صنعت، معدن و تجارت استان تهران (حسب دستور جلسه)؛

11- مدیر کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان تهران (حسب دستور جلسه)؛

12- مدیر کل هواشناسی استان تهران (حسب دستور جلسه)؛

13- مدیر کل بهزیستی استان تهران (حسب دستور جلسه)؛

14- مدیر کل آموزش و پرورش استان تهران (حسب دستور جلسه)؛

15ـ معاونین شهردار تهران (حسب دستور جلسه)؛

معرفی کارگروه های تخصصی 15 گانه ستاد مدیریت بحران شهر تهران :

مطابق بند "3" مصوبات جلسه مورخه 1400/09/03 ستاد، کارگروه ­های تخصصی پانزده گانه ذیل به عنوان عضو اصلی ستاد و با مسئولیت یکی از سازمان‌های تخصصی و مرتبط و در چارچوب مشخص شده فعالیت می نمایند:

1- کارگروه تخصصی آتش نشانی و مواد خطرناک، با مسئولیت مدیر عامل سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران؛

2- کارگروه تخصصی آموزش‌ همگانی، با مسئولیت مدیر عامل جمعیت هلال احمر استان تهران؛

3- کارگروه تخصصی ارتباطات و فناوری اطلاعات، با مسئولیت مدیر کل ارتباطات و فناوری اطلاعات استان تهران؛

4- کارگروه تخصصی اطلاع رسانی، با مسئولیت مدیر شبکه 5 صدا و سیمای جمهوری اسلامی؛

5- کارگروه تخصصی امداد و نجات، با مسئولیت مدیر عامل جمعیت هلال احمر استان تهران؛

6- کارگروه تخصصی امنیت و انتظامات، با مسئولیت فرمانده انتظامی تهران بزرگ؛

7- کارگروه تخصصی امور حقوقی و قضایی، با مسئولیت رئیس کل دادگستری استان تهران؛

8- کارگروه تخصصی پشتیبانی و مدیریت منابع، با مسئولیت معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار تهران؛

9- کارگروه تخصصی تأمین و توزیع سوخت، با مسئولیت مدیرعامل شرکت پخش و پالایش فرآورده­های نفتی منطقه تهران ؛

10- کارگروه تخصصی حمل و نقل و ترافیک، با مسئولیت معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران؛

11- کارگروه تخصصی خدمات عمومی، با مسئولیت معاون خدمات شهری و محیط زیست شهرداری تهران؛

12- کارگروه تخصصی شریان‌های حیاتی، با مسئولیت مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران؛

13- کارگروه تخصصی سلامت، با مسئولیت رئیس سازمان اورژانس کشور؛

14- کارگروه تخصصی مسکن و شهرسازی، با مسئولیت مدیر کل راه و شهرسازی استان تهران؛

15- کارگروه تخصصی مشارکت اجتماعی، با مسئولیت رئیس سازمان امور اجتماعی وزارت کشور.

تبصره1: شرح وظایف و اعضاء همکار و مسئول هر کارگروه برابر الحاقات پیوست خواهد بود.

تبصره2: روسای کارگروه های تخصصی می توانند حسب ضرورت از سایر اشخاص حقیق و حقوقی در جلسات کارگروه دعوت به عمل آورند.

ساختار کارگروه:

ساختار کارگروه به شرح زیر می باشد:

رییس کارگروه: بنا بر مفاد این آئین نامه و با حکم جانشین رئیس ستاد منصوب می­شود.

دبیر کارگروه: به پیشنهاد رئیس کارگروه و حکم دبیر ستاد تعیین می­شود.

کمیته تخصصی: هر کارگروه متناسب با نوع فعالیت و شرح وظایف مصوب می­تواند در زیر مجموعه خود یک یا چند کمیته تخصصی را با حضور سازمانهای عضو کارگروه و سایر دستگاه ها و کارشناسان مرتبط تشکیل و فعال نماید. مصوبات کمیته های تخصصی باید به تصویب کارگروه برسد.

بر اساس مجوز تقویت و عملیاتی نمودن سیستم مدیریت بحران شهر تهران و احکام ابلاغی اهم وظایف کارگروه های تخصصی به شرح ذیل می باشد:

• 1 همكاري در جمع آوري اطلاعات در زمينه تخصصي مربوط و برنامه ريزي تمام مراحل مديريت بحران با هماهنگي سازمان مديريت بحران شهر تهران 
• 2  هدايت پژوهش هاي تخصصي مورد نياز مديريت بحران شهر تهران ( در زمينه تخصصي مربوطه)
• 3  بازنگري و اصلاح برنامه هاي پيشين و سامانه فرماندهي فعاليت ذيربط با توجه به آخرين اطلاعات و برنامه هاي ستاد مديريت بحران شهر تهران .
• 4 هماهنگي جهت ايجاد ساختارهاي مديريتي مورد نياز در مراحل مختلف مديريت بحران در زمينه هاي تخصصي مربوط
• 5 همكاري در بهنگام سازي و تدوين برنامه هاي عملياتي مقابله با حادثه فعاليت هاي مديريت بحران شهر تهران
• 6 تهيه برنامه هاي آموزشي و هدايت آنها در زمينه تخصصي مربوط .
• 7 برنامه ريزي تامين منابع مديريت بحران در زمينه تخصصي مربوط.

برگزاری جلسات عادی و اضطراری ستاد مدیریت بحران کلان شهر تهران

جلسات  ستاد مدیریت بحران کلانشهر  تهران:

ـ اولین جلسه ستاد به تاریخ 1400/03/09

اولین جلسه ستاد ویژه مدیریت بحران کلانشهر تهران پس از دولت سیزدهم در مورخ 1400/09/03 برگزار گردید در این جلسه 27 مصوبه احصاء گردید.

مسئولیت رؤسای ستادهای مدیریت بحران مناطق و نواحی شهرداری تهران و نحوه تشکیل جلسات:

به استناد ماده 8 مجوز تقویت و به منظور سياستگذاری منطقه ای، اجرای مصوبات ستاد در سطح مناطق شهرداري تهران، هماهنگي امور اجرايي و تصميم گيري مناسب «ستاد مديريت بحران منطقه شهرداري تهران » به ریاست شهردار منطقه به عنوان رییس ستاد مدیریت بحران منطقه در هر يك از مناطق شهر تهران زير نظر شورای هماهنگی مدیریت بحران شهر تهران تشکيل می شود. همچنین به منظور تحقق سياستهاي تعيين شده توسط شورا و تصميمات ستاد مديريت بحران منطقه و اعمال مديريت بحران در سطح ناحيه « ستاد مديريت بحران ناحيه» در كليه نواحي مناطق شهرداري تهران تشكيل مي شود .

برابر ماده 11 مجوز تقویت ستاد های مديريت بحران منطقه شهرداري در شرايط عادي حداقل هر سه ماه يك بار و در شرايط اضطراري بنا به پيشنهاد رئيس ستاد منطقه به تعداد مورد نياز جلسه فوق العاده تشكيل مي دهد .