واحد پرتال: ساعت 48 دقیقه بامداد جمعه 19 اردیبهشت ماه،‌ زمین‌لرزه‌ای به بزرگی 5/1 ریشتر دماوند در استان تهران را لرزاند. زمین لرزه ای  که در شهرهای تهران، کرج، قزوین و فیروزکوه حس شد. از لحظه وقوع این زمین لرزه تا لحظه تنظیم این مطلب، 40 پس لرزه به وقوع پیوسته است که بزرگترین آن 9/3 درجه در مقیاس ریشتر بوده است.

زلزله 19 اردیبهشت برای مردم تهران یادآور زلزله دو سال و نیم پیش است و مانند زلزله دی ماه سال 96 باعث وحشت بسیاری از شهروندان شده. هر چند تقریبا همه می دانند زمین لرزه اخیر، اولین زمین لرزه تهران نبود و آخرین آن هم نخواهد بود. چرا که از نظر زمین شناسی شهر تهران در نزدیکی رشته کوه البرز و در یک دشت وسیع قرار گرفته  و مانند بیشتر دشت های ایران چندین رشته گسل فعال، اصلی و فرعی در آن وجود دارد.

تا این لحظه گفته می شود ممکن است گسلی که فعالیت آن منجر به زلزله اخیر تهران شد، گسل مشا باشد؛ گسل مشا-فشم که از سمت فیروزکوه و دماوند تا محدوده کندوان امتداد یافته و طول آن حداقل 200 تا 300 کیلومتر است و توانمندی‌اش برای زلزله بیش از 7 ریشتر است.

گسل مشا کجاست؟

شهر تهران در نزدیکی رشته کوه البرز و در یک دشت وسیع قرار گرفته است. چندین رشته گسل فعال، اصلی و فرعی در  این دشت وجود دارد. گسل مشا با طول تقریبی 200 کیلومتر یکی از مهم ترین این گسل ها است.

گسل مشا، گسلی طویل، اساسی و لرزه‌زا است که در طول رشته کوه البرز و از شمال آن بر روی دامنه‌های جنوبی رانده شده است. گسل مشا در بالا دست سد لتیان با گسل شمال تهران تلاقی دارد و به همین دلیل لغزش و فعالیت هر یک از دو گسل مشا یا شمال تهران، به حرکت گسل دیگر ختم می‌شود.

چرا گسل مشا مهم است؟

گسل مشا از 190 سال پیش تاکنون منجر به وقوع زمین‌لرزه در تهران نشده است. داده‌ها نشان می‌دهد که در منطقه تهران حدود هر ۱۵۸ سال یک لرزه اتفاق می‌افتد. آخرین زمین‌لرزه برجسته در تهران مربوط به سال ۱۸۳۰ میلادی و به بزرگی 2/7 ریشتر بود.

مسئله مهم در مورد این گسل تلاقی آن با گسل شمال تهران در بالادست سد لتیان است فعالیت این گسل می‌تواند موجب فعال شدن گسل تهران شود.

این گسل در روی نقشه‌های زمین ساختی شکل سینوسی دارد و در دو قسمت شرقی و غربی راستای تقریبا شرقی - غربی دارد. شیب گسل  همیشه به سمت شمال و بین 35 تا 70 درجه تغییر می‌کند. این گسل با طولی حدود 400 کیلومتر از جنوب غربی شاهرود  در شرق تا آبیک در غرب ادامه دارد. دریاچه آب شیرین تار در 15  کیلومتری شرق شهرستان دماوند در راستای این گسل تشکیل شده است. پهنه گسلی مشا در دره مشا بیش از 10  متر عرض داشته و به گفته کارشناسان به شدت بریده، خرده و پودر شده است.

گسل همیشه فعال

مهم‌ترین زلزله‌‌ای که در بیش از 2 دهه اخیر در منطقه تحت احاطه گسل مشا اتفاق افتاد زلزله بهمن سال1368 بود. بزرگای این زلزله 9/5  در مقیاس ریشتر بود که در تهران نیز احساس شد. در سال‌های اخیر نیز زلزله‌های زیادی در این منطقه به وقوع پیوسته و در سال1388 نیز در طول 45 روز زلزله‌های کوچکی در منطقه فیروزکوه رخ داد.

بزرگ‌ترین زلزله‌ای که در این سال در فیروزکوه اتفاق افتاد 5/5 ریشتر بود. طی این مدت‌ مردم این منطقه بسیار نگران بودند و اغلب اوقات خود را بیرون از منزل سپری می‌کردند. در شهریور سال1389 نیز یک زلزله 4/3 ریشتری در این منطقه به وقوع پیوست. بزرگ‌ترین زلزله‌ای که دیروز در این منطقه به وقوع پیوسته نیز با قدرت 9/3 ریشتر در فیروزکوه اتفاق افتاده است.

مشا تنها گسل تهران نیست

مشا تنها گسل تهران نیست. دشت تهران با گسل های کوچک و بزرگ زیادی احاطه شده است. گسل‌های تهران شامل؛ گسل مشا-فشم، گسل شمال تهران (گسل شمال تهران از سوهانک و لشکرک آغاز شده و با عبور از مناطق فرحزاد و حصارک به سوی غرب کشیده شده است، مناطق نیاوران، تجریش، زعفرانیه، الهیه و فرمانیه بر روی این گسل قرار دارند)، گسل تلو پایین، گسل محمودیه، گسل شیان، کوث، گسل ری (گسل ری از جاده خاوران شروع شده و در امتداد جاده کمربندی تهران پیش از رسیدن به قدس و شهریار در چهاردانگه به اتمام می‌رسد. این گسل به دو بخش گسل شمال ری و گسل جنوب ری تقسیم می‌شود) گسل شمال ری (در امتداد مسیر بهشت زهرا و بزرگراه ری واقع است )، گسل جنوب ری، گسل کهریزک، گسل گرمسار، گسل پیشوا و گسل پارچین  است. البته گسل‌های فرعی زیادی در سطح شهر تهران وجود دارد. مانند؛ نارمک، شادآباد، داوودیه، عباس‌آباد و باغ فیض.

بر پایه پژوهش گروه همکاری‌های بین‌المللی ژاپن جایکا (JICA) از این بین احتمال فعال شدن سه گسل مشا، جنوب ری و شمال تهران تشخیص داده شد که فعال شدن هر کدام خسارات و شدت گوناگونی را در هر منطقه از تهران در پی خواهد داشت.