تهیه نقشه سازندهای آبرفتی شهر تهران

معرفی پروژه و اقدمات صورت گرفته:

این سازمان بر مبنای داده های جمع آوری شده در طرح تدقیق نقشه گسل های شهر تهران و تهیه نقشه های پهنه های گسلی شهر تهران، نقشه زمین شناسی سازندهای آبرفتی تهران را با طبقه بندي جديد و انطباق بيشتر با استاندارهاي زمين شناسي و نيز تفكيك سازندهاي آبرفتي با جزييات بسيار بيشتر تهيه نموده است که در مراحل پایانی کار می باشد.

به منظور تهیه نقشه هاي جديد سازندهاي آبرفتي تهران، آبرفتها بر روی 787 برگ نقشه در اندازه A3 و در مقیاس 1:2000 تفکیک و ترسیم شده اند. شايان توجه آنكه تدوين اين نقشه ها حاصل مطالعات و بازديدهاي ميداني مي باشد. از مزاياي نقشه های اخیر مي توان به تفكيك واحدهاي زمين شناسي با جزييات بسيار بيشتر نسبت به مطالعات پيشين و نيز طبقه بندي جديد سازندها بر مبناي استانداردهاي معمول زمين شناسي اشاره نمود. موارد كاربرد اين نقشه نيز در مطالعات پهنه بندي لرزه اي شهر تهران، Active Tectonics و همچنين در ارتباط با مخاطرات زمين است. به دليل اينكه نقشه ها به همراه كتاب نهشته های آبرفتي شهر تهران تهيه شده، براي ساير پژوهشگران نيز مفيد خواهد بود.

شناسایی و به نقشه آوری خصوصیات زمین شناسی سازندهای آبرفتی شهر تهران از چند جهت مهم است که در زیر به طور خلاصه به آن اشاره می شود.

مهمترین کاربرد شناسایی و تفکیک آبرفتهای تهران به بحث زمین لرزه ارتباط می یابد. رفتار امواج مخرب زمین لرزه در محیط های متفاوت یکسان نیست و با تغییر جنس سنگ و آبرفت، فرکانس و دامنه امواج تغییر می یابد و در نتیجه این تغییرات در خصوصیت امواج زمین لرزه، وضعیت تخریبی آنها نیز متفاوت خواهد بود. در شکل 16 تاثیر انواع مختلف خاک[1] بر دامنه امواج لرزه ای نشان داده شده است. در این شکل به خوبی نقش تغییر خصوصیات لایه های زمین شناسی در تشدید اثر مخرب امواج لرزه ای دیده می شود. در زمین لرزه 1985 مکزیکوسیتی نقش لایه های زمین شناسی زیر سطحی در میزان تخریب ساختمانها بسیار موثر بود بطوریکه با وجود فاصله زیاد رومرکز زمین لرزه از شهر (حدود 400 کیلومتر)، هنگام رسیدن امواج زمین لرزه به رسوبات ریز دانه دریاچه ای که در زیر شهر قرار داشت، دامنه امواج افزایش یافته و موجب تخریب های گسترده شد (شکل16 و 17).

• در شکل3-11 منظور از خاک، تعریف مهندسی خاک است و با تعریف خاک در مطالعات پالئوسایزمولوژی و کشاورزی متفاوت است.

  

  

  

• نوع رسوبات در اثرات ثانویه زمین لرزه مانند روانگرایی (Liquefaction) و زمین لغزش (Landslide) اهمیت دارد. رسوبات تحکیم نیافته سیلتی و ماسه ای در صورت بالا بودن سطح آب زیر زمینی مستعد پدیده رونگرایی هستند. در زمین لرزه سال 1964 Niigata ژاپن با بزرگای 5/7 ، رخداد پدیده روانگرایی موجب واژگونی ساختمانها بدون تخریب شد (شکل19).

  این نوع خاک در بخشهایی از جنوب تهران وجود دارد که با توجه به بالا بودن سطح آب زیر زمینی در برخی از محدوده ها، مستعد پدیده روانگرایی می باشد.

  

• شناسایی خصوصیات آبرفتها و اهمیت آن در مخاطرات زمین در محیط شهری: به غیر از مواردی که در ارتباط با اهمیت شناسایی نهشته های آبرفتی به آن اشاره شد، شناسایی سازندهای آبرفتی و خصوصیات آنها برای جلوگیری از برخی مخاطرات در محیط شهری از جمله نشست زمین در خاکهای ناپایدار، فرونشست زمین ، محدوده های مستعد زمین لغزش، مشکل عبور آب در خاکهای نفوذناپذیر مورد توجه می باشد.

در خصوص سوابق مطالعات پيشين نقشه های آبرفت، اولين مطالعات جامع در خصوص سازندهاي زمين شناسي و نهشته هاي آبرفتي تهران توسط ريبن ( 1955و1966) انجام شد كه منجر به طبقه بندي سازندهاي آبرفتی كواترنري تهران شد. اين مطالعات از زمان انتشار تا كنون مبناي گزارشات و مقالات علمي بوده و در گزارش شماره 56 سازمان زمين شناسي نيز همين طبقه بندي مبناي كار بوده است. ليكن علي رغم توانايي ريبن در شناسايي و تفكيك سازندها، نامگذاري های انجام شده براساس استاندارهاي موجود در اين زمينه نيست. پس از او دلنباخ (1964) و آنگالن (1968) در این خصوص مطالعات انجام دادند و در نقشه های تهیه شده در این مطالعات از نامگذاري هاي مرسوم تري استفاده نمودند. در خصوص سازندهاي زمين شناسي تهران و بخش جنوبي البرز زمين شناسان ديگري نیز عموماً تا قبل از دهه 80 ميلادي مطالعات داشتند. در دهه 70 و 80 ميلادي زنده ياد آقاي مهندس پدرامي مطالعات قابل توجهی را در ارتباط با نهشته هاي آبرفتي تهران و ايران انجام داد اما متاسفانه از اين مطالعات نقشه تهيه نشد و عموماً به صورت گزارش مي باشند. در سال 1379 نيز سازمان زمين شناسي براساس طبقه بندي ريبن (1955) در چهارچوب مطالعات ريز پهنه بندي لرزه اي شهر تهران نقشه زمين شناسي سازندهاي آبرفتي تهران را در مقياس 1:50،000 تهيه نمود، كه هم اكنون نيز مبناي بررسي ها مي باشد.