ارتقاء و مدیریت شبکه راه های اضطراری شهر تهران
زلزله پدیدهای است که با تأثیرپذیری از شرایط محیطی میتواند مخرب بوده و گاه اثراتی به دنبال دارد که رفع آنها نیاز به انجام اقدامات گسترده در راستای مقابله با بحران ایجاد شده و بازسازی خواهد داشت.
در صورت وقوع زلزله‌اي بزرگ در مناطق شهري، ناگهان نياز گسترده‌اي به عمليات امدادي به وجود مي‌آيد كه حركت همزمان خودروهاي امدادي درون شهری و یا خارج به سمت شهر و يا بالعكس را به دنبال دارد. همچنين با ايجاد خسارات به شبكه معابر یا تجمیع آوار، بخشي از ظرفيت شبکه راهها كاهش مي‌يابد.
مهمترين مسأله حمل ونقل بعد از زلزله در شهرها، مربوط به هنگامي است كه زلزله در طی روز و ساعات اداری رخ داده و به يكباره تقاضاي زيادي براي سفرهاي بازگشت به خانه و كسب خبر از خويشاوندان به شبكه معابر وارد مي‌كند. عوامل فوق، در پي وقوع زلزله، ترافيك سنگين، راه‌بندان‌هاي متعدد، طولاني و ديگر مشكلات ترافيكي را در درون و مسير هاي منتهي به مبادی شهرها را به وجود مي‌آورند.
جهت غلبه بر مشكلات حمل‌ونقل بعد از زلزله، عموماً در شهرها، شهرستان‌ها و استان‌هاي كشورهاي لرزه‌خيز، مسيرهايي ويژه با عنوان مسيرهاي اضطراري تعيين و اجرايي مي‌شود. اين مسيرها، بخشي از مسيرهاي ترافيك هستند كه با توجه به خصوصياتي نظير تأمين ارتباط مراكز مهم و آسيب پذيري كمتر انتخاب شده که در شرايط اضطراري پس از زلزله‌اي شديد (يا بحران‌هاي ديگر)، بازگشايي سريع آنها، در اولويت قرار ميگيرد. همچنين ممكن است در بخش هايي از اين مسيرها به منظور استفاده خودروهاي مخصوص عمليات مقابله با حادثه، براي تردد خودروهاي غيراضطراري محدوديت‌هايي اعمال شود.
خروجي اول از پروژه ظرفيت‌سازي در كاهش مخاطرات زلزله شهر تهران، به «ارتقاء و مديريت شبكه راه‌هاي اضطراري بحران زلزله شهر تهران» اختصاص يافته است.
اهداف
هدف اوليه از انجام پروژه ارتقاء و مديريت شبكه راه‌هاي اضطراري بحران زلزله شهر تهران، به روز‌آوري شبكه‌هاي حمل ونقل اضطراري طراحي شده در سال‌هاي گذشته از نظر متدولوژي انجام كار و با توجه به تغييرات ساختار فيزيكي شهر بوده است.
اهداف عمده اين طرح عبارتند از:
- بهبود دسترسی میان مراکز امدادرسانی و نقاط آسیب‌پذیر در شرايط زلزله از طريق طراحی شبکه اضطراری امدادرسانی؛
- بهبود دسترسی شهر تهران به خارج (به‌ويژه شهرها، شهرستان‌ها و استان‌های معین و پشتیبان)؛
- تبیین دستورالعمل‌ها و برنامه‌های عملیاتی، جهت بهره برداری از شبکه اضطراری.
اجزاي عمده طرح
- ارتقاء و به‌روزآوري شبكه راه‌هاي اضطراري
- تهيه طرح‌هاي جايگزين براي شبكه راه‌هاي اضطراري
- بررسي آسيب‌پذيري شبكه راه‌هاي اضطراري بر اساس شاخصها و المانهایی نظير شريان‌هاي حياتي
- تهيه برنامه مقاوم‌سازي شبكه راه‌هاي اضطراري شامل پل‌ها و تونل‌ها
- تهيه طرح بهره‌برداري و حفظ و نگهداري شبكه راه‌هاي اضطراري شامل متودولوژي پاکسازی راهها از آوار و بازگشايي آنها
- تهيه پيش‌نويس دستورالعمل جهت طرح و اجراي سازه‌ها، شريان‌هاي حياتي و ساختمان‌هاي مجاور شبكه راه‌هاي اضطراري براي انعکاس در طرح‌هاي جامع و تفصيلي و ديگر طرح‌هاي شهري
- فعاليت‌هاي اطلاع‌رساني در خصوص پروژه شامل برگزاري سمينارها، كارگاه‌ها، تهيه بروشور، مقاله و موارد مشابه
- برگزاري مانورها، شبیه‌سازی‌ها و بازی‌های ذهنی مديريت شبکه اضطراری معابر
زمان و مکان پروژه
قلمروي مكاني پروژه داخل محدوده شهر تهران است لیکن، لاجرم بررسی حريم شهر، مناطق شهري و روستايي بلافصل (مانند اسلام شهر، شهر قدس، ورامين ...)، خطوط حمل و نقلي واصله به شهر‌هاي نزديك (نظير كرج، قم، قزوين، رودهن ...)؛ و نيز خطوط حمل و نقلي واصله به شهر‌هاي مقاصد عمده (نظير چالوس، اصفهان ...) نيز ضرورت خواهند یافت.
قلمروي زماني پروژه عمدتاً از زمان وقوع حادثه تا پايان دوره جستجو و نجات و نيز تكميل (نه پايان) اسكان موقت كوتاه مدت خواهد بود كه حداقل دو هفته مي‌باشد. اما سه روز اول در اين ميان نقش عمده‌اي خواهد داشت. با اين حال بسياري از موارد مرتبط با پروژه، مربوط به فاز آمادگي و قبل از بحران خواهند بود.
در عين حال اثرات زلزله‌اي شديد بر ترافيك عموماً تا ماه‌ها پس از زلزله باقي مي‌ماند و در اين پروژه گاه اين زمان (عمدتاً 60 روز بعد از زلزله) نیز به ناچار مورد توجه اجمالي قرار خواهد گرفت.
خروجی پروژه
موضوع اصلي پروژه، شبكه راه‌هاي زميني اضطراري بحران زلزله در داخل شهر است. اما به فراخور بحث، مواردي نظير حمل و نقل ريلي و هوايي و نيز راه‌هاي زميني در خارج از تهران نيز پرداخته شده است؛ موضوعاتي همچون برنامه واكنش اضطراري سيستم حمل و نقل شهر تهران (شامل بحران زلزله) اشتراكات بسیاری با موضوع پروژه حاضر دارند و بعضاً به آنها نيز پرداخته مي‌شود؛ در اين پروژه، بر اهميت تدوين برنامه‌هاي واكنش اضطراري مترتب تأكيد و حداقل مشخصات لازم آنها بيان مي‌شود.
با توجه به جدید بودن موضوع در سطح کشور و دنیا، تحقق اهداف تعیین شده برای بخشهای مختلف پروژه نیازمند استفاده از روشهایی بود که با درجات متفاوتی از ابداع و نوآوری همراه بودند. عمده خروجیهای پروژه عبارتند از:
- نقشه مسیرهای اضطراری شهر تهران
- دفترچه های مشخصات مسیرهای اضطراری در مناطق 22گانه شهرداری تهران
- گزارشهای پستهای کنترل ترافیک در امتداد مسیرهای اضطراری به تفکیک مناطق 22گانه شهرداری تهران
- برنامه واکنش اضطراری شهر تهران
- برنامه پیشنویس برنامه واکنش اضطراری شهر تهران؛ ضمیمه 1: حمل‌ونقل، مربوط به "کارگروه حمل‌ونقل ستاد بحران شهر تهران"
- برنامه واکنش اضطراری شهر تهران در حوزه خدمات و عمران شهری
- بانکهای اطلاعاتی (مراکز دارای اهمیت، پل‌ها، شریانهای حیاتی و اطلاعات مسیرهای اضطراری )
- راهنمای استفاده از راههای اضطراری و کاهش آسیب‌پذیری آنها از جانب تأسیسات آبرسانی در تهران
- راهنمای استفاده از راههای اضطراری و کاهش آسیب‌پذیری آنها از جانب تأسیسات برقرسانی در تهران
- راهنمای استفاده از راههای اضطراری و کاهش آسیب‌پذیری آنها از جانب تأسیسات فاضلاب در تهران
- راهنمای استفاده از راههای اضطراری و کاهش آسیب‌پذیری آنها از جانب تأسیسات ارتباطی در تهران
- راهنمای استفاده از راههای اضطراری و کاهش آسیب‌پذیری آنها از جانب تأسیسات و عملیات سوخترسانی در تهران
- راهنمای کاهش آسیب‌پذیری راههای اضطراری از ساختمانهای مجاور و استفاده از آنها در عملیات بازرسی و تعمیر ساختمانهای آسیبدیده
- برآورد آسیب‌پذیری راههای اضطراری از جانب پل‌ها، شریانهای حیاتی، گسلها، قنوات و ...
- برآورد حجم و میزان پیشروی آوار ساختمانی فروریخته در مسیرهای اضطراری شهر تهران
- برآورد وضعیت انسداد مسیرهای اضطراری
- ارزيابي آسيب‌پذيري لرزه‌اي كل پل‌ها و ارزيابي تفصيلي 10 پل؛
- تهيه كاتالوگ لرزه‌اي پل‌هاي شهر تهران؛
- تهيه پيش‌نويس برنامه مقاوم‌سازي لرزه‌اي پل‌هاي شهر تهران؛
- تدوين متدولوژي و انجام ارزيابي تأثير گسلش سطحي و فروريزش قنوات بر شبكه راه‌هاي اضطراری ؛
- تدوين متدولوژي و انجام ارزيابي تأثير خرابي‌ها و تعميرات شريان‌هاي حياتي آب، برق، گاز، مخابرات و فاضلاب بر شبكه راه‌هاي بحراني؛
- تدوین فیلم و تهیه فیلم معرفی مسیرهای اضطراری شهر تهران
- تهیه طرحهای اولیه تابلوهای مسیرهای اضطراری شهر تهران
نقشه شبکه حمل و نقل اضطراری شهر تهران
برنامه های آینده
- نهایی و اجرایی کردن نقشه مسیرهای اضطراری شهر تهران
- مصوب کردن برنامه عملیاتی واکنش اضطراری شهر تهران
- مصوب کردن برنامه های عملیاتی کارگروههای "حمل‌ونقل " و "خدمات و عمران شهری"
- تهیه نقشه و برنامه اعمال مقررات ترافیکی در راههای منتهی به شهر تهران
- اجرایی کردن پارکسوارهای خارج از شهر در امتداد راهها
- تکمیل دستورالعملهای سازمانهای مخاطب (شرکت آب و فاضلاب، گاز، برق و ....) و تشکیل جلسات هماهنگی مربوطه
- تدوین برنامه‌های عملیاتی توسط نهادهای مختلف در خصوص انجام بازدیدهای مورد نیاز (جدول شماره 5 برنامه واکنش اضطراری حمل‌ونقل)
- تکیمل برنامه عملياتي آواربرداري و بازگشايي راهها در شرايط بعد از زلزله (پیوست شماره 3 برنامه واکنش اضطراری شهر تهران؛ ضمیمه خدمات و عمران شهری)
- افزودن امکان برآورد خسارات وارده به المانهای تأثیرگذار بر حمل‌ونقل به نرمافزار تخمین سریع خسارات شامل (مسیرها و کلیه موانع، پلهای سوارهرو، تونل‌ها، دیوارها و شیبها، ساختمانهای مشرف به معابر، درختان، قناتها، کانالهای دفع آبهای سطحی، تابلوهای تبلیغاتی، پلهای عابر پیاده، تجهیزات نظارت و کنترل ترافیک، ازدحام ترافیکی، ازدحام جمعیت، انسداد ناشی از عملیات جستجو و نجات، آوار ناشی از ساختمانها)
- تکمیل جدول مربوط به مشخصات سیستمهای ارتباطی سازمانها و نهادهای دخیل در موضوع جمع آوری اطلاعات مسیرها
- اجرای مانورها
- طراحی و نصب تابلوهای معرفی مسیرهای اضطراری شهر تهران
- تهیه فیلمهای معرفی مسیرهای اضطراری شهر تهران
- طراحی بروشور معرفی مسیرهای اضطراری شهر تهران