ریشه یابی آتش سوزی های اخیر در مناطق جنگلی و بوستان های شهری در گفت و گو با کارشناس محیط زیست

آموزش مردم، کلید مقابله با آتش سوزی در بوستان ها

واحد پرتال : باز هم آتش به جان جنگل های ایران افتاد و بخشی از درختان آن را برای همیشه از بین برد. آخرین بار این قرعه شوم به نام بلوط های زاگرس افتاد. آتش که به جان زاگرس افتاد، 40 درصد جنگل های خاییز را نابود کرد، زندگی 80 درصد عشایر و بخشی از دام کشور و معیشت حدود یک و نیم میلیون نفر از مردم ساکن در این مناطق را تحت تاثیر قرار داد و  زنگ خطر از بین رفتن 40 درصد آب کشور را به صدا درآورد.

کینه آتش تنها دامن زاگرس را نگرفت. هنوز کار اطفای حریق در جنگل های گر گرفته زاگرس تمام نشده بود که  برخی از بوستان های تهران هم طعمه آن شدند. پارک های ولایت، چیتگر، کوهسار و پارک جنگلی افرا در جنوب تهران نقاطی بودند که آتش سوزی آنها در روزهای اخیر خبرساز شد.

کار آتش که کمتر از سه ماه 11 استان را درگیر کرده به همینجا ختم نمی شود. به گفته کارشناسان محیط زیست، احتمال شیوع دوباره حریق در جنگل ها و بوستان ها تا آبان ماه و پایان فصل گرما همچنان وجود دارد. داستانی که هر سال با آغاز فصل گرما شروع می شود.

آتش بلای جان جنگل

سالانه نزدیک به 15 هزار هکتار از جنگل‌های کشور طعمه آتش می‌شود. وقوع سالانه 1400حادثه آتش سوزی در جنگلهای ایران در یک دهه گذشته باعث شده روند نابودی جنگل ها در ایران بیش از پیش سرعت بگیرد تا جایی که تا 5 سال پیش 142‌هزار و 941‌هکتار از عرصه‌های طبيعی کشور بر اثر حریق از بین رفته است.

به گفته آمار، در سال  98  حدود 56 فقره حریق در جنگل‌های کشور رخ داد که حدود سه‌هزار و 905 هکتار از مراتع و جنگل‌ها را از بین برد. این در حالی است که از ابتدای سال 99 تاکنون 200 فقره آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع 11 استان کشور رخ داده است.

چه شد آتش به جان درختان و مراتع افتاد و چرا با وجود این هشدار همیشگی باز شعله های آن ما را غافلگیر کرد. محمد درویش عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور در گفت و گو با خبرنگار پرتال سازمان، مهم ترین دلیل آن را ورود ایران به دوره ترسالی می داند. او در این باره می گوید: «میانگین ریزش‌های آسمانی امسال بین 40 تا 70 درصد بیشتر از میانگین درازمدت 51 ساله در اغلب مناطق کشور بود. همین باعث شده است میزان پوشش گیاهی علفی یکساله بیشتر از قبل باشد. با آغاز فصل گرما و بعد از اینکه پوشش‌های علفی از مرحله گل‌دهی و بذردهی عبور می‌کنند، خشک می‌شوند همین طبیعت ایران را به انبار باروت بدل کرده است. در این شرایط رفتارهای پرخطر مردم در طبیعت فاجعه ایجاد می کند. پرتاب فیلتر سیگار، جا گذاشتن بطری آب معدنی، شیشه و حتی تکه ای از پلاستیک در طبیعت که مانند ذره بین عمل می کند و نور خورشید را منعکس می کند. در کنار این متاسفانه کشاورزان ما براساس باور غلط تصور می کنند بعد از برداشت محصول باید کاه های باقی مانده را آتش بزنند تا زمین ضدعفونی شود همین باعث می شود آتش به مراتع اطراف کشیده و غیرقابل کنترل شود. آتش سوزی هایی که در سال جدید در فارس و خوزستان اتفاق افتاد نتیجه آتش زدن زمین های کشاورزی بود. این سهل انگاری ها مهم ترین دلایل رخ داد آتش سوزی غیرعمدی است. غیر از این اتفاقاتی مانند رعد و برق هم می تواند علت آتش سوزی در فصل گرما باشد. این را به آتش سوزی های عمدی اضافه کنید مثل آتش زدن درختان توسط دامداران و کشاورزان برای اینکه نمی خواهند سایه درخت روی زمین هایشان بیافتد و تصور می کنند محصول شان کمتر می شود یا اختلافات شخصی مثلا در منطقه خاییز دعوای دو دامدار برای داشتن زمین بیشتر برای چرای دام هایشان باعث این فاجعه شده است.»

او به همیشگی بودن آتش سوزی ها در فصل گرما اشاره و اضافه می کند: «هر سال ما این اتفاقات را داریم اما چون امسال طبیعت آسیب پذیرتر است میزان وسعت آتش سوزی بیشتر است. ما کارشناسان محیط زیست براساس تجربه ای که داشتیم تقریبا از اسفندماه سال گذشته این پیش بینی ها را داشتیم و هشدار داده بودیم که امسال سال خطرناکی از این لحاظ خواهد بود. سازمان جنگل ها، سازمان محیط زیست و شهرداری ها اگر در برابر چنین فاجعه ای آماده بودند می توانستیم از وقوع این اتفاقات پیشگیری کنیم. سازمان جنگل ها مناطق آسیب پذیر را پهنه بندی کرده و می داند کدام مناطق احتمال آتش سوزی بیشتر است. اما برای داشتن اکیپ یا کمپی برای آماده باش و یا امکان استفاده و آموزش نیروهای داوطلب و اینکه ابزار در اختیارشان قرار دهد کاری نکرده است.»

مردم آموزش ندیده اند

با آنکه آتش سوزی در جنگل ها و حتی بوستان های شهری بی سابقه نیست اما در کمتر از سه ماه گذشته، 200 آتش سوزی در جنگل ها و مراتع گزارش شده است که بیش از سه برابر این آمار در سال گذشته است. سوختن بخشی از بوستان ها و فضای سبز پایتخت هم نشان داد امسال آتش یکی از مهم ترین حوادثی خواهد بود که باید برای مقابله با آن راهی بیاندیشیم.

درویش درباره آموزش مردم برای پیشگیری و نیز مقابله آنها با آتش سوزی در فضاهای سبز معتقد است هیچ کاری انجام نشده است. او می گوید: «مردم نمی دانند جا گذاشتن یک شیشه مربا یا پرتاب فیلتر سیگار چقدر می تواند خطرناک باشد. آموزش همین نکات ساده و یا آموختن شماره نیروهای امدادی برای اطلاع رسانی سریع از سوی مردم می تواند مهم باشد. بسیاری از آتش سوزی ها با همین روش به راحتی مهار می شود. اگر می توانستیم با تهیه کلیپ هایی به مردم آموزش دهیم که چگونه در طبیعت رفتار کنند امروز بسیاری از این حوادث رخ نمی داد.»

این کارشناس محیط زیست درباره امکان پیشگیری قبل از وقوع آتش در فضاهای سبز هم می افزاید: «برای بوستان های شهری به علت اینکه بیشتر آتش سوزی ها از حاشیه خیابان ایجاد می شود بهترین راه پیشگیری، آموزش جامعه است. در کنار این برای کاهش خطر علوفه ها به ویژه علوفه های کنار معابر و خیابان ها بعد از پایان گل دهی و قبل از اینکه خشک شوند، باید چیده شوند. در جنگل ها و مراتع هم برای پیشگیری ایجاد «آتش بر» بسیار کمک کننده است. در مناطقی که پوشش انبوه داریم می توانیم نوارهایی را از این پوشش خالی کنیم که اصطلاحا به آن «آتش بر» می گوییم. همین یک کار باعث می شود اگر آتشی اتفاق افتاد به یکباره گسترش پیدا نکند. این راهکارها در همه جای دنیا برای کنترل آتش معمول است.»