مجموعه هایی برای گذران اوقات فراغت و سرپناهی برای روز مبادا

اسکان اضطراری؛ یک تیر و دو نشان

واحد پرتال - فریبا نباتی: حادثه که به سراغ آدم می آید روحیه اولین داشته اوست که از دست می رود. فرقی هم نمی کند بحران پیش آمده طبیعی باشد یا انسان ساز.  آنچه هم پس از حادثه غم را التیام می بخشد و کم‌کم اعتماد و روحیه را به فرد آسیب دیده برمی‌گرداند، داشتن سرپناه مناسب و جمع شدن دوباره اعضای خانواده کنار یکدیگر است.

فراهم کردن اسکان اضطراری افراد حادثه دیده، اولین و مهم ترین کاری است که نهادهای مسئول پس از حوادث باید انجام دهند. وجود این اسکان که در دو سطح اسکان کوتاه مدت (حداکثر یک هفته) و اسکان بلندمدت (حداکثر سه تا شش ماه) تعریف می شود برای شهری مانند تهران که همواره با مخاطرات متعدد تهدید می شود، از ضروریات است.

درست 13 سال پیش بود که در شهر تهران و به منظور توانمندسازی ساختار مدیریت بحران و براساس اسناد بالادستی و مصوبات شورای شهر، سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران موضوع طراحی و اجرای مکان هایی مشخص برای اسکان اضطراری در سطح مناطق شهر تهران را در دستور کار خود قرار داد.

در این راستا، طرح اسکان اضطراری بلندمدت شهروندان تهران در مرداد سال 1386 توسط هیئت امنای سازمان به تصویب رسید. عملیات اجرای این طرح دو سال بعد و از سال 1388 در پارک چیتگر آغاز شد. سال بعد از آن نیز اجرای بخش های دیگری از این طرح در دستور کار قرار گرفت و قرار شد تا در 10 پارک و بوستان دیگر در اطراف شهر نیز پروژه مشابه اجرا شود.

 بوستان های سرخه حصار، توسکا، فدائیان اسلام، افرا، شقایق، چیتگر، خرگوش دره، بوستان بزرگراه فتح، جانبازان و اندیشه از جمله 10 بوستانی هستند که سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران تاکنون برای طراحی و راه اندازی  اردوگاه اسکان اضطراری در آن اقدام کرده است.

 تفاوت این سایت‌ها با نقاط امن «تخلیه اضطراری» واقع در محلات این است که در مجموعه های اسکان، پناه جویان آسیب دیده از زلزله احتمالی یا حوادث دیگر که خانه و کاشانه خود را از دست داده‌اند، مدت زمان بیشتری اسکان داده می‌شوند. 

اهداف طرح

ویژگی اصلی این طرح ها دو منظوره بودن آنها است؛ کاربرد اصلی در زمان بروز بحران تعریف شده که زمان آن نامشخص است و کاربرد فرعی و همیشگی نیز با توجه به اینکه این زیر ساختها در پارک ها مطلوبیت اقامت موقت در  آنها را بالا می برد در روزهای تعطیل و ایام عید نوروز به عنوان جاذبه های گردشگری و تفریحی برای گذران اوقات فراغت شهروندان استفاده می شود.

اسکان اضطراری شهروندان آسیب دیده، بازتوانی و بازیابی زندگی و فراهم کردن نیازهای اولیه آنان در شرایط اضطراری به ویژه پس از وقوع زلزله، هدف کلی طرح است. ارتقای آمادگی مدیریت شهری برای رویارویی با سوانح طبیعی و حوادث بحران زا، توانمندسازی فضاهای شهری برای ارائه خدمات در شرایط بحران، تامین اسکان اضطراری بلندمدت برای شهروندان، ساماندهی بوستان های شهری برای ارائه خدمات در شرایط بحران به سانحه دیدگان، استفاده چندمنظوره در شرایط عادی و بحران، رونق طبیعت گرایی و گردشگری، توسعه آموزش های تخصصی مدیریت بحران و انجام مانورهای تخصص از دیگر اهداف این طرح است.

امکانات موجود در مراکز اسکان اضطراری

نزدیکی به مراکز جمعیت، امکان تسریع در بهره برداری، وجود امکانات زیربنائی و وجود فضای قابل استفاده برای اسکان، شاخص هایی است که براساس آنها محدوده اجرای طرح انتخاب شده اند.

احداث و آماده سازی بستر و محیط مناسب برای استقرار چادر در شرایط اضطراری و عادی از طریق سکوهای بتنی در فواصل مناسب با لحاظ مسائل زیست محیطی، ایجاد امکانات زیربنائی مانند آب، برق و ...، تامین امکانات بهداشتی و درمانی مانند بیمارستان و امداد پزشکی، احداث انبار موادغذایی و پیش بینی سایر ملزومات امدادی مانند نانوایی و آشپزخانه، احداث سرویس های بهداشتی ثابت و صحرائی، حمام های کانتینری، شیر آب و سکوهای شستشو، احداث اتاق دیزل ژنراتور تولید برق اضطراری، محل نشست و برخاست هلی کوپتر، ایجاد محل های نگهداری آسیب دیدگان و احداث ساختمان اداری و مرکز مدیریت اضطراری، امکاناتی است که تاکنون در این مراکز ایجاد شده.

چالش ها و طرح های دیگر

طرح اسکان اضطراری بلندمدت، تنها تامین کننده بخشی از نیاز اسکان اضطراری شهر تهران است. چنانچه ظرفیت این ده مجموعه بین 15 تا 25 هزار نفر اعلام شده است. به همین منظور لازم است طرح های دیگری پیش بینی شود تا ظرفیت اسکان اضطراری پایتخت افزایش یابد. جسته و گریخته طی سال های گذشته اعلام شده که از ظرفیت های بیابان های واقع در حریم های پایتخت می توان برای گسترش مجموعه های اسکان اضطراری نیز بهره برد. پنج مجموعه اسکان اضطراری نیز از سوی جمعیت هلال احمر که طبق قانون مسئول امدادونجات و اسکان اضطراری حادثه دیدگان است در خارج از شهر جانمایی شده.

سازمان مدیریت بحران طرح دیگری نیز دارد که برای بعد از بحران کاربرد دارد. در این طرح شناسایی بیش از هزار و دو نقطه از شهر تهران، شامل؛ بوستان های کوچک و بزرگ داخل شهری، فضای مدارس، ورزشگاه ها، اماکن عمومی، مساجد و غیره به عنوان اماکن اسکان اضطراری محلی در نظر گرفته شده است که در مواقع بحران می تواند مورد استفاده قرار گیرد.

در هر دو طرح ذکر شده، اجرای طرح ها الگو و پایلوت و کمکی به جمعیت هلال احمر است که از لحاظ قانونی مسوول امداد و نجات و اسکان اضطراری است.

یکی از چالش های عمده در توسعه اینگونه طرح ها مشکلات مربوط به نگهداری و برنامه ریزی برای بهره برداری در شرایط قبل از بحران است. تخریب و سرقت از برخی امکانات زیرساختی این مجموعه ها طی سال های اخیر بیانگر این واقعیت است که از یک سو باید فرهنگ زندگی شهری و احساس تعلق شهروندان به شهر تقویت و آموزش داده شود و از سوی دیگر باید برنامه های مناسب برای بهره برداری در شرایط عادی تهیه و تدارک شود تا چرخه بهره برداری دائم به نوعی تضمین کننده حفظ و حراست و قابلیت کاربرد در شرایط بحران را برای این مجموعه ها کماکان تامین کند.