مقدمه
شهر تهران در مجاورت گسل‌های متعددی واقع است که فعال شدن هر کدام از آن‌ها می‌تواند زلزله بزرگی را ایجاد کند. از
طرف دیگر هر روز شاهد حوادث آتش‌سوزی، گودبرداری غیر‌اصولی و نشت گاز در گوشه و کنار این شهر هستیم که هر یک
می‌توانند تلفات جانی و مالی بسیاری ایجاد کنند. موارد یاد‌شده با توجه به شرایط ساختاری، بافت فشرده و انبوه شهری،
وضعیت معابر، امکانات و تجهیزات نیروهای امداد‌رسانی، کمک‌رسانی نیروهای امدادی را در دقایق و ساعات اولیه در شهر
تهران بسیار دشوار میکند. بنابراین برای کاهش تلفات و خسارات جانی و مالی، این مردم محلی هستند که به سرعت
می‌توانند در محل حادثه حضور یابند و در صورتی که این افراد مجهز به دانش و مهارت‌های لازم باشند، می‌توان انتظار
داشت که دامنه تلفات و خسارات محدود و کنترل شود. تشکیل گروههای مدیریت بحران در اماکن مختلف یکی از راه‌های آموزش
و ایجاد آمادگی در شهروندان است.
این گروه‌ها تعدادی از ساکنان یا کارکنان هر مکان هستند که به صورت داوطلبانه
ضمن دریافت آموزشهای لازم در کنار مسئولیت‌های روزمره اقدام به ارتقاء ایمنی و کاهش مخاطرات محل کار و زندگی خود
می‌کنند و در زمان وقوع بحران وظایف اولیه و مهمی برای کنترل حادثه بر عهده دارند.
هدف اصلي
ايجاد آمادگي مواجهه با حوادث در مردم شهر تهران
اهداف فرعي
- جلوگيري از افزايش خسارات جاني و مالي در ساعات اوليه پس از وقوع حوادث
- همكاري اثربخش با سازمانهاي واكنش اضطراري
- جلوگيري از بروز بينظمي و هرج ومرج در هنگام بروز حوادث
- افزايش فرهنگ ايمني و خود امدادي در شهروندان
اسناد بالادستی
مجموعه مصوبات و قوانيني كه منجر به ايجاد ستادهاي مديريت بحران شهرتهران،
شهرداري‌هاي مناطق و سرانجام ايجاد ساختار مديريت بحران در اماكن عمومي گرديده است به شرح ذيل مي‌باشد:
- در مصوبه اجلاس ششم كميته ملي كاهش اثرات بلاياي طبيعي مورخ 28/7/1378 شهرداري تهران با همكاري معاونت هماهنگي
امور عمراني وزارت كشور موظف به تهيه طرح جامع مديريت بحران در شهر تهران و ارائه طرح جامع به كميته فوق شدند.
- در مصوبه اجلاس هفتم كميته ملي كاهش اثرات بلاياي طبيعي مورخ 8/3/80 برابر با 29/5/2001، كليات طرح جامع
مديريت بحران شهر تهران مورد تصويب قرار گرفت و مقرر گرديد كه گزارش طرح جهت بررسي نهايي و تصويب و ابلاغ به
دستگاه‌ها و وزارتخانه‌هاي ذيربط در اجلاس هشتم مطرح گردد. در اين مصوبه ايجاد ستاد مديريت بحران شهر تهران توسط
شهرداري تهران و مراحل چهارگانه مديريت بحران (پيشگيري و كاهش اثرات، آمادگي، مقابله و بازسازي) مورد تصويب قرار
گرفت و كليه دستگاه‌هاي اجرايي و سازمانهاي مستقر در شهرداري موظف به همكاري و هماهنگي با اين ستاد شدند.
- طبق ماده 54 طرح جامع امداد و نجات كشور موضوع تصويب نامه شماره 2282/ت 24412 ه، مورخ 23/1/82 هيئت وزيران،
صاحبان و يا مسئولان كليه مجتمع‌ها يا اماكن مهم بايد طبق استانداردهاي تعيين شده، گروه مديريت بحران را به
منظور پيگيري كليه مسائل مربوط به مديريت بحران در آن محل تشكيل دهند.
- در ماده33 مصوبه هفتادمين جلسه رسمي شوراي اسلامي شهر تهران (دوره دوم) مورخ 12/3/83، تصريح شده صاحبان يا
مسئولان كليه اماكني كه حداقل يكي از شرايط زير را دارند بايد طبق استانداردهاي تعيين شده توسط سازمان مديريت
بحران به منظور پيگيري كليه مسائل مربوط به مراحل مديريت بحران آن محل را تشكيل دهند:
- دست كم 25 نفر ساكن داشته باشند.
- دست كم در ساعاتي از شبانهروز 25 نفر مراجعهكننده داشته باشد.
- دست كم 6 طبقه داشته باشند.
- در صورتي كه آسيب به سازه يا عملكرد آن محل براي ساكنان مناطق مجاور ايجاد خطر كند.
فرآيند برنامه مديريت بحران ساختمان ها
اين برنامه در ساختمان هاي مسكوني شهر تهران انجام ميشود و شامل مراحل زير
است:
- شناسايي مخاطرات ساختمان و ارائه برنامه كاهش مخاطرات
يك ارزياب بر اساس چك ليستي شامل 48 سوال، ساختمان را (صرف نظر از
واحدها) ارزيابي نموده و درنهايت اطلاعات چك ليست را در سامانه طرح وارد مي كند. براساس اطلاعات اين چك
ليست، سطح خطر پذيري ساختمان و برنامه كاهش مخاطرات آن مشخص خواهد شد.
- شناسايي مخاطرات منازل و واحدها
ساكنين هر واحد، براساس چك ليستي 24 سوالي، مخاطرات واحد خود را
ارزيابي نموده و نسبت به سطح خطرپذيري واحد خود، شناخت پيدا مي كنند.
- ارائه آموزش هاي لازم به ساكنان
آموزش هاي ساكنين به صورت مجازي و حضوري برگزار مي شود. دوره آموزشي
عملي اطفاء حريق از موارد آموزشهای حضوری است
- ارائه برنامه واکنش در شرایط اضطرای
که به صورت یک پوستر شاسی شده در لابی ساختمان نصب میشود و اقدامات
لازم پس از هر حادثه یا بحرانی را به ساکنین گوشزد میکند
- آشنایی با نقشه تخلیه امن اضطراری محله که نقاط امن کحله را در مواقع بحرانی مشخص میکند
متدولوژی و روش انجام پروژه
مطالعات اسنادی تجربه های جهانی
- فوکوس گروپ جهت آسيبشناسی طرح "تشکیل گروههای مدیریت بحران اماکن" طی سالهلی 88- 92
- ارزیابی و بازرسی میدانی ساختمانهای مسکونی
- آموزش حضوری و توانمندسازی ساکنان
خروجیها و سودمندی پروژه
- تعیین وضعیت مخاطرات ساختمانها و منازل و کمیسازی آن
- تهیه برنامه عملیاتی به منظور بهبود و کاهش آسیبپذیری
- ایجاد حساسیت و توانمدسازی ساکنان در حوزه مدیریت بحران
- ارائه برنامه واکنش در شرایط اضطراری ساختمان